Stare Forum Rzeczypospolitej Eskwilińskiej

Arystoteles (384- 322 p.n.e.) był praktykiem, dużo podróżował. Chciał wprowadzić metody rachunkowe w ekonomii.
Uważał, że najważniejszym dobrem dla człowieka jest jego szczęście, a szczęśliwym człowiekiem może być ten, który może zaspokoić swoje potrzeby, czyli musi zdobywać dobra materialne, bogacić się, aby być szczęśliwym.
Etyka tłumaczy nam jak do szczęścia dojść, a ekonomia ma powiedzieć, w jaki praktyczny sposób dojść do tych dóbr materialnych. Arystoteles starał się stworzyć praktyczną teorię- jak zrobić żeby pomnażać bogactwa. Etyka zabrania być bogatym, bo bogactwo to zło.
Wprowadził pojęcie ekonomiki do ekonomii. Ekonomika odnosi się do wąskiej dziedziny jest fragmentem ekonomii.
Popierał on całkowicie prywatną własność w odróżnieniu od Platona, który był za komuną (własnością grupową). Arystoteles uważał, że tylko właściciel dba o swoją własność, żadna grupa nie zrobi tego tak dobrze jak właściciel- wartość grupowa wg. niego nie jest dobrą własnością. Widział problem w tym, że powstają duże różnice w zamożności pomiędzy ludźmi. Jednak nie potrafił nic na to poradzić, wiedział, że nie służy to całemu społeczeństwu. Arystoteles zajmował się pieniądzem. Pieniądz nie jest czymś przyrodzonym, lecz środkiem ustanowionym przez prawo dla ułatwienia transakcji wymiennych.

Określił on 2 podstawowe funkcje pieniądza:
1) uniwersalny miernik wartości- służy do określenia wartości wszystkich przedmiotów uważał, że także rzeczy niematerialne mogą być wycenione w pieniądzu (np. praca)
2) środek wymiany- umożliwia porównanie i wymianę najróżnorodniejszych towarów.

Arystoteles uważał, że jeżeli pieniądz jest umownym środkiem do wyceny dóbr to on sam nie posiada wartości, czyli nie może być źródłem wytwarzania wartości, ani oszczędzania. Lichwa, więc jest rzeczą nieuczciwą, gdyż jest to okradanie z wypracowanych zysków tego, kto pożycza komuś pieniądz, jest to, więc nieetyczne.

Cesarstwo Rzymskie.
Istniało od III w p.n.e. do przełomu III i IV w n.e. Imperium Rzymskie w szybkim tempie się rozrastało w szczytowym dla siebie momencie obejmowało 2/3 obecnej Europy, północną Afrykę i część Azji. Podboje Rzymu dawały mu środki do dalszego rozwoju- przywożenie niewolników, dóbr materialnych /zboża/, podatki na podbite kraje tzw. Kontrybucje
Myśl etyczna i ekonomiczna w okresie Rzymu była Konstytucja myśli greckiej. Wpływ na to miał przede wszystkim układ słoneczny i gospodarczy antycznego Rzymu i Grecji. Oba układy rozwijały się w ramach niewolnictwa. Rzymskie prawo zdominowało etykę i narzuciło myśli społecznej i ekonomicznej odmienne zasady. Poglądy ekonomiczne ujawniały się w przełomowych momentach historii Rzymu, zrodziły liczne reformy, np. król Sergiusz Tuliusz (V w p.n.e.) wprowadził prawny podział ludności wg. kryterium zamożności miejsca zamieszkania. W rozważaniach dominowała kwestia rolna ( Katon 234- 149 p.n.e. dzieło „O gospodarstwie wiejskim”)

MYŚL EKONOMICZNA ŚREDNIOWIECZA (V- XV w n.e.)
W V wieku miał miejsce rozpad imperium rzymskiego i podział Europy na 2 części. Na wschodzie powstało Cesarstwo Bizantyjskie z ośrodkiem w Konstantynopolu. Na zachodzie dzieląca się Europa Zachodnia, która przyjęła chrześcijaństwo. Następuje w niej proces decentralizacji- przekształcenia się byłych prowincji rzymskich w samodzielne państwa, które były bardzo słabe, wojowały ze sobą.

Okres średniowiecza należy podzielić na 3 części:
• wczesne średniowiecze (V- X w)
• średniowiecze klasyczne (XI- XIII w)
• schyłek średniowiecza (XIV- XV w)

Całe średniowiecze jest często nazywane mrocznym okresem. Dopiero w XVI i XVII w. rozwój cywilizacji był bardziej intensywny.
Wczesne średniowiecze to okres zastoju intelektualnego. Upadek miast zahamował rozwój wymiany towarowo- pieniężnej. Podstawą gospodarki było rolnictwo, w którym powoli zmieniano uprawę przemienno- pastwiskową na tzw. Trójpolową.
Dopiero klasyczny okres średniowiecza przyniósł przełom myślowy. Zaczęto wzorować się na teorii Arystotelesa. Ten przełom myślowy zmieniał podejście do świata. W Wenecji i miastach flandryjskich zaczęły powstawać pierwsze banki: w miastach powstawały ważne instytucje życia społecznego: cechy i gildie. W relacjach instytucjonalnych najważniejsze były relacje między Państwem a Kościołem. Pisanych relacji ekonomicznych prawie nie ma, a wątków doszukiwać się trzeba w: spisach praw plemiennych, kapitularzach i dokumentach królewskich i prywatnych.

Tomasz z Akwinu (1225-1274r) był bardzo oczytany, czytał zapiski Arystotelesa. Uważał, że naturalną rzeczą jest to, że ludzie są różni, co jest to zgodne z naturą, a społeczeństwo musi mieć układ klasowy.
Twierdził, że prywatna własność to nie tylko przywilej, ale także określone obowiązki np. dbanie o własne dobro. Doszedł on do 2 spostrzeżeń:
• własność prywatna przyczynia się do większej pracowitości ludzi, gdyż każdy stara się swoje dobro najlepiej jak potrafi, dba o nie i chce to dobro pomnażać z powodu pozytywnej chciwości
• własność prywatna prowadzi do porządku w życiu społecznym w odróżnieniu od własności wspólnej gdyż we wspólnocie są spory ile tego wspólnego każdy ma dostać jaki ma przyjąć kryteria podziału ipt.
Zauważył, że wszystkie dobra materialne można podzielić na 2 grupy:
• dobra, których posiadanie jest niezbędne (konieczne) do życia- tzw. artykuły pierwszej potrzeby
• dobra, które stanowią nadwyżkę- tzw. artykuły luksusowe.

Tomasz z Akwinu przyznaje władzy państwowej dość szeroki zakres uprawnień, ale uważał, że podstawowe dobra są nienaruszalne.
Handel jest rzeczą naturalną tak samo jak praca. Skoro istnieje specjalizacja i społeczny podział pracy, to handel wynika z praw natury. Z wymianą handlową wiąże się pojęcie wartości, która jest wyznaczona za pomocą pieniądza, czyli wartość towaru to cena, za jaką się ją sprzedaje.

Wg. Tomasza z Akwinu występują 2 rodzaje cen:
• cena statyczna- wynika ona z nakładu pracy i kosztów surowców i narzędzi zużytych dla wytworzenia dobra, czyli zawiera w sobie koszty wytworzenia i koszty pracy
• cena dynamiczna- w sytuacjach nienormalnych (np. wojny, klęski żywiołowe), gdy czegoś zaczyna brakować to cena takiego towaru może wzrosnąć, zmieniać się pod wpływem zaistniałych okoliczności.
Wg. Tomasza z Akwinu SPRAWIEDLIWA CENA jest cena statyczna, która zwraca producentowi koszty zużytych materiałów i koszty jego pracy. Obie strony ( sprzedający i kupujący) są z takiej transakcji sprawiedliwie zadowoleni. „Sprawiedliwa” płaca miała być zapłatą za wniesiony trud (rzeczywisty wysiłek fizyczny) i zapewnić pracownikowi godziwy byt. Potem tą zapłatę nazywał zapłatą godziwą.
Tomasz z Akwinu zajmował się też pieniądzem.

W tych czasach występowały 2 rodzaje pieniądza:
- pieniądz kruszcowy (wykonany z metali szlachetnych)
- pieniądz nominalistyczny (wykonany z tańszych metali z domieszką złota, którego nominalna wartość jest taka sama, co monet kruszcowych, ale wartość złota w nim jest dużo mniejsza)

Istota merkantylizmu w gospodarce

Charakterystyka otoczenia polityczno- społecznego
- znaczenie odkryć gospodarczych dla gospodarki
- potęga Hiszpanii, Portugalii, Niderlandów i Anglii związana z koloniami i handlem z „nowym światem”.
- rozwój rzemiosła związany z potrzebami eksportowanymi, kryzys cechów jako organizacji rzemieślników blokujących rozwój masowej produkcji pojawienie się „partaczy”
-w rolnictwie przejście od trójpolówki do płodozmianu, w Anglii stosowanie „ogrodzenia”, czyli rugowania wspólnot chłopskich z pastwisk, indywidualnych chłopów z posiadania własnej ziemi, a następnie tworzenie wielkich gospodarstw feudalnych (hodowla owiec)
- pojawienie się licznej, wolnej i ubogiej siły roboczej skłonnej podjąć każdą pracę
- postęp techniczny i piece hutnicze w Anglii, kompas, proch strzelniczy, druk
-podział i powolny upadek znaczenia stanu szlacheckiego i duchowego, wzrastająca rola „stanu trzeciego” (kupców i bankierów)
-pojawienie się silnego kapitału kupieckiego
- interwencjonalizm państwowy
-separacja ekonomii od etyki