Stare Forum Rzeczypospolitej Eskwilińskiej

Drodzy Państwo!

Tematem naszego dzisiejszego wykładu będą podstawy łaciny. Jest to jeden z dwóch naszych języków urzędowych i jako takiemu należy mu się szczególna uwaga i ochrona. Na poczatku omówmy elementarną terminologię:

genus masculinum - rodzaj męski
g. femininum - r. żeński
g. neutrum - r. nijaki

numerus singularis - liczba pojedyncza
n. pluralis - l. mnoga

casus - przypadek (w łacinie jest ich sześc):
nominativus - mianownik
genetivus - dopełniacz
dativus - celownik
accusativus - biernik
vocativus - wołacz
ablativus - narzędnik

deklinacja - jest to odmiana rzeczownika przez przypadki; łacina ma 5 deklinacji
koniugacja - odmiana czasownika przez osoby i czasy; łacina ma 4 koniugacje

Czasy łacińskie:
PRAESENS - czas teraźniejszy
IMPERFECTUM - cz. przeszły niedokonany
PERFECTUM - cz. przeszły dokonany
PLUSQUAMPERFECTUM - cz. zaprzeszły (w języku polskim zaniknął; w angielskim podobną funkcję pełni PAST PERFECT)
FUTURUM PRIMUM (SIMPLEX) - właściwy cz. przyszły
FUTURUM SECUNDUM (EXACTUM) - funkcja podobna do angielskiego FUTURE PERFECT

DEKLINACJE
I. - należą do niej rzeczowniki rodz. żeńskiego zakończone na -a
II. - należą do niej rzeczowniki rodz. męskiego zak. na -us -er oraz rzeczowniki rodz. nijakiego zakończone na -um
IV. należą do niej niektóre rzeczowniki rodz. męskiego zakończone na -us oraz rzeczowniki rodz. nijakiego zakończone na -u
V. należą do niej niektóre rzeczowniki rodz. żeńskiego zakończone na -es
III. należą do niej pozostałe rzeczowniki wszystkich rodzajów

KONIUGACJE
I. - należą do niej czasowniki, których temat zakończony jest na -a
II. - należą do niej czasowniki, których temat zakończony jest na -e
III. - należą do niej czasowniki, których temat zakończony jest spółgłoską
IV. - należą do niej czasowniki, których temat zakończony jest na -i

Dziękuję Państwu za uwagę. Tematem następnego wykładu będzie odmiana rzeczowników wszystkich deklinacji przez przypadki. Dobranoc.

Witam Państwa!

Zgodnie z zapowiedzią tematem dzisiejszego wykładu będzie odmiana przez przypadki. Jak już wspomniałem język łaciński posiada 5 grup deklinacyjnych. Omówmy je dokładniej.

DEKLINACJA I.

Należą do niej przede wszystkim recz. rodz. żeń. zakończone na -a, ale też zakończone w ten sposób nazwy ludów i zawodów rodz. męskiego np. Persa (Pers), Belga (Belg), nauta (żeglarz), agricola (rolnik), incola (mieszkaniec). W podany niżej sposób odmieniają się również przymiotniki r. żeń. zakończone na -a.

SINGULARIS

Nom. ANCILLA laborat.
Niewolnica pracuje.

Gen. ANCILLAE domina matrona Romana est.
Pani niewolnicy to rzymska matrona.

Dat. ANCILLAE domina tunicam dat.
Pani daje niewolnicy tunikę.

Acc. ANCILLAM miseram domina severa castigat.
Surowa pani karci nieszczęsną niewolnicę.

Voc. O ANCILLA, misera es!
Nieszczęsna jesteś, niewolnico!

Abl. De ANCILLA Graeca matrona narrat.
Pani opowiada o greckiej niewolnicy.

PLURALIS

Nom. ANCILLAE in vinea laborant.
Niewolnice pracują w winnicy.

Gen. ANCILLARUM vita misera est.
Życie niewolnic jest nieszczęśliwe.

Dat. ANCILLIS matrona tunicas dat.
Pani daje niewolnicom tuniki.

Acc. ANCILLAS matrona severa castigat.
Surowa pani karci niewolnice.

Voc. O ANCILLAE, miserae estis!
Nieszczęśliwe jesteście, niewolnice!

Abl. De ANCILLIS miseris dominae narrant.
Panie opowiadają o nieszczęsliwych niewolnicach.

DEKLINACJA II.

Należą do niej rzecz. rodz. m. zakończone na -us i -er oraz rzecz. rodz. n. zakończone na -um. W ten sposób odmieniają sie również przymiotniki rodz. męskiego i nijakiego o odpowiednich końcówkach np. severus (surowy), altus (wysoki), miser (nieszczęsny), altum (rodz. n.), miserum itd.

SINGULARIS

Nom.
SERVUS miser Niesczęśliwy niewolnik
PUER altus Wysoki chłopiec

Gen.
SERVI miseri Nieszczęśliwego niewolnika
PUERI alti Wysokiego chłopca

Dat.
SERVO misero Nieszczęśliwemu niewolnikowi
PUERO alto Wysokiemu chłopcu

Acc.
SERVUM miserum domina castigat. Pani karci nieszczęśliwego niewolnika
PUERUM Romanum Rzymskiego chłopca

Voc.
O, SERVE miser! O, nieszczęsny niewolniku!
O, PUER Romane! O, rzymski chłopcze!

Abl.
De SERVO alto magister narrat. Nauczyciel opowiada o wysokim niewolniku.
De PUERO Romano O chłopcu rzymskim.

PLURALIS

Nom.
SERVI miseri Nieszczęśliwi niewolnicy.
PUERI alti Wysocy chłopcy

Gen.
SERVORUM miserorum Nieszczęśliwych niewolników
PUERORUM altorum Wysokich chłopców

Dat.

Acc.

Voc.

Abl.